Tavla Oynamak Bir Kültürdür
Tavla bilen tavla oynayan insanlar hep samimi, iyi niyetli, babacan gelmiştir bana. Özellikle de içi çe bir mahalledeyseniz esnaf yada komşular arasında bir tatlı yarıştır tavla. Çocukluğumdan beri annem ve babamı hep izlerim tavla oynarken.Onları öyle görmek ayrı bir keyif verir bana.Çocuklaşırlar ,atışırlar,heveslenirler...
Ben çok severim ama çok iyi bilmem tavla oynamasını. Sayarak oynadığımdan da kimse oynamak istemez benimle. Çünkü tavlanın şanı saymadan oynamaktır.Usta olmak,tavlayı karşı tarafın kolunun altına vermektir.
Her zarın bir ismi vardır. Düşeş derler yada pencüse.Hep yek yada dubara.Tabi bide mars olmak vardır. Mars olmak dışında Hangi zamanda hangisi söylenir bilmem ama duymak çocukluğumu hatırlatır bana.
Tavla oyunu ve tarihi ile ilgili Atlasın mayıs sayısında okuduklarımdan aklımdan kalanları paylaşayım istedim sizinle;
Bundan tam 735 sene önce yani 1283 yılında Galiçya-Kastonya ve Leon Kralı olan X. Alfonso tavla satranç ve zar oyunlarının kitabını yazılmasını istemiş.
O dönemlerden itibaren tavla ile ilgili hep konuşulan akıl mı? şans mı? imiş.Hatta bir hükümdar sarayına bilginleri toplayıp birtakım sorular sormuş.İlk bilgin aklın hükmünü savunmuşve şansın hiç hükmü olmadığını söylemiş.İkinci bilgin ise şansı savunmuş.Üçüncü bilgin ise diğer iki bilginin aksine akıl ve hür irade ile şans ve kader arasında denge kurulabileceğini savunmuş.
Şans çok önemli olsa da karşısına çıkan her durumda aklına başvurduğunu anlatmış. Asıl bilgelik şans ve aklın birleşmesinden ortaya çıkmaktaymış.Örnek olarak da tavla oyununu göstermiş.
Bir oyundan felsefi düşünceler çıkarmak abartı gelebilir ama insanlık tam da bunu yapmış.Denizlide yapılan arkeolojik kazılarda yüzyıllar öncesinden Romalılardan kalan '' Ludos Duodecim Scriptorum''
adlı oyun kalıntılarına rastlanmış. Bu oyun günümüzün tavlasıdır.
Tavla ya başka bir bakış açısı da şöyle; Eski tarihlerde insanlar tavlayı sadece oyun olarak görmüyorlar üzerindeki sembollerden yola çıkarak bazı sorulara cevaplar bulabiliyorlarmış. Arap Acem ve Bizans topraklarında ki bilginler tavlayı özellikle astroloji ile bağdaştırır tavla üstünde ki 12 haneyi burçlara benzetirlermiş. Dolayısı ile 12 hane ayları temsil edermiş.Toplamda 24 tane olan bu haneler 1 tam günü betimlermiş. Pulların siyah ve beyaz oluşu ise gece ve gündüzü karanlık ve aydınlığı çağrıştırıyormuş.Ve iki zar ;biri kötü biri iyi şansın simgesiymiş.
Bence bu bilgiler çok ezoterik. Hiç böyle düşünmemiştim.Zarların karşılıklı yüzlerinde ki sayıların toplamının 7 olması ise hem günleri hemde 7 gezegeni simgeliyormuş.
Yani anlayacağınız o zamanlarda Dünya tavla tahtasının üzerinde dönüyormuş;
Osmanlı zamanında ise kahvehane kültürü ile baş köşedeymiş tavla ta ki kahvehanede yapılan sohbetler siyasi boyuta gelene kadar. Sonrasında 4. Murat kahvehaneleri yasaklamış ve tabi tavlanın yeri de sarsılmış. Daha sonra 2. Mahmut iktidarında tekrar eski kıymetli yerini almış tavla.
Anlatılan hikayelerden biride Sait Faik ile ilgili. Sait Faik zarlarda 1 rakamının yüzlerini birbirine yapıştırarak atarmış zarını.Düşeş gelmezse sinirlenir, küfreder kapatırmış tavlayı.
Tavla da herhangi bir zar kombinasyonunu atma şansınız matematiksel olarak 18 de 1 imiş.Ancak çift atılacaksa 36 da 1 e düşüyor.Arka arkaya düşeş atmanın oranı deseniz 46.656 da 1 yani burada kısmet ve şans devreye giriyor.
Haydi yavrum kemik... eskiden zarlar kemikten yapılırmış ama artık kemik zarlar bulunmuyor. Tavla tahtaları el işçiliği ile meşe ve gürgen ağacından yapıldığı gibi plastik olanlarda var şimdilerde. Pullar ise şimşirden yapılıyor.Eskiden saraylarda tavla pulları fildişinden olurmuş.Zarlar ise artık plastikten.
kemik zarların işçiliği Gaziantep te yapılıyor. Günümüzde oradan bulunabilir. Çifti 100 TL civarında oluyormuş.İşçiliği de çok zahmetliymiş tüm gün boyunca sadece 3 zar yapılabiliyormuş.
Anlayacağınız tavla olduğu gibi ; yapımından, oynanmasına ,tarihine kadar kültür kokuyor.
Resimler ve aktarılan bilgi,
Atlas Dergisi Mayıs 2018 sayısı
Ben çok severim ama çok iyi bilmem tavla oynamasını. Sayarak oynadığımdan da kimse oynamak istemez benimle. Çünkü tavlanın şanı saymadan oynamaktır.Usta olmak,tavlayı karşı tarafın kolunun altına vermektir.
Her zarın bir ismi vardır. Düşeş derler yada pencüse.Hep yek yada dubara.Tabi bide mars olmak vardır. Mars olmak dışında Hangi zamanda hangisi söylenir bilmem ama duymak çocukluğumu hatırlatır bana.
Tavla oyunu ve tarihi ile ilgili Atlasın mayıs sayısında okuduklarımdan aklımdan kalanları paylaşayım istedim sizinle;
Bundan tam 735 sene önce yani 1283 yılında Galiçya-Kastonya ve Leon Kralı olan X. Alfonso tavla satranç ve zar oyunlarının kitabını yazılmasını istemiş.
O dönemlerden itibaren tavla ile ilgili hep konuşulan akıl mı? şans mı? imiş.Hatta bir hükümdar sarayına bilginleri toplayıp birtakım sorular sormuş.İlk bilgin aklın hükmünü savunmuşve şansın hiç hükmü olmadığını söylemiş.İkinci bilgin ise şansı savunmuş.Üçüncü bilgin ise diğer iki bilginin aksine akıl ve hür irade ile şans ve kader arasında denge kurulabileceğini savunmuş.
Şans çok önemli olsa da karşısına çıkan her durumda aklına başvurduğunu anlatmış. Asıl bilgelik şans ve aklın birleşmesinden ortaya çıkmaktaymış.Örnek olarak da tavla oyununu göstermiş.
Bir oyundan felsefi düşünceler çıkarmak abartı gelebilir ama insanlık tam da bunu yapmış.Denizlide yapılan arkeolojik kazılarda yüzyıllar öncesinden Romalılardan kalan '' Ludos Duodecim Scriptorum''
adlı oyun kalıntılarına rastlanmış. Bu oyun günümüzün tavlasıdır.
Tavla ya başka bir bakış açısı da şöyle; Eski tarihlerde insanlar tavlayı sadece oyun olarak görmüyorlar üzerindeki sembollerden yola çıkarak bazı sorulara cevaplar bulabiliyorlarmış. Arap Acem ve Bizans topraklarında ki bilginler tavlayı özellikle astroloji ile bağdaştırır tavla üstünde ki 12 haneyi burçlara benzetirlermiş. Dolayısı ile 12 hane ayları temsil edermiş.Toplamda 24 tane olan bu haneler 1 tam günü betimlermiş. Pulların siyah ve beyaz oluşu ise gece ve gündüzü karanlık ve aydınlığı çağrıştırıyormuş.Ve iki zar ;biri kötü biri iyi şansın simgesiymiş.
Bence bu bilgiler çok ezoterik. Hiç böyle düşünmemiştim.Zarların karşılıklı yüzlerinde ki sayıların toplamının 7 olması ise hem günleri hemde 7 gezegeni simgeliyormuş.
Yani anlayacağınız o zamanlarda Dünya tavla tahtasının üzerinde dönüyormuş;
El işçiliği ile yapılan bir tavla
Osmanlı zamanında ise kahvehane kültürü ile baş köşedeymiş tavla ta ki kahvehanede yapılan sohbetler siyasi boyuta gelene kadar. Sonrasında 4. Murat kahvehaneleri yasaklamış ve tabi tavlanın yeri de sarsılmış. Daha sonra 2. Mahmut iktidarında tekrar eski kıymetli yerini almış tavla.
Anlatılan hikayelerden biride Sait Faik ile ilgili. Sait Faik zarlarda 1 rakamının yüzlerini birbirine yapıştırarak atarmış zarını.Düşeş gelmezse sinirlenir, küfreder kapatırmış tavlayı.
Tavla da herhangi bir zar kombinasyonunu atma şansınız matematiksel olarak 18 de 1 imiş.Ancak çift atılacaksa 36 da 1 e düşüyor.Arka arkaya düşeş atmanın oranı deseniz 46.656 da 1 yani burada kısmet ve şans devreye giriyor.
Haydi yavrum kemik... eskiden zarlar kemikten yapılırmış ama artık kemik zarlar bulunmuyor. Tavla tahtaları el işçiliği ile meşe ve gürgen ağacından yapıldığı gibi plastik olanlarda var şimdilerde. Pullar ise şimşirden yapılıyor.Eskiden saraylarda tavla pulları fildişinden olurmuş.Zarlar ise artık plastikten.
kemik zarların işçiliği Gaziantep te yapılıyor. Günümüzde oradan bulunabilir. Çifti 100 TL civarında oluyormuş.İşçiliği de çok zahmetliymiş tüm gün boyunca sadece 3 zar yapılabiliyormuş.
Anlayacağınız tavla olduğu gibi ; yapımından, oynanmasına ,tarihine kadar kültür kokuyor.
Resimler ve aktarılan bilgi,
Atlas Dergisi Mayıs 2018 sayısı
Yorumlar
Yorum Gönder